Đình thờ Tam vị Tản Viên Sơn Thánh, vị thần đứng đầu trong Tứ bất tử của tín ngưỡng Việt, là anh hùng văn hóa, anh hùng dân tộc và là anh hùng trị thủy, được nhân dân tôn vinh là Nam Thiên Thánh Tổ. Với vẻ đẹp kiến trúc tinh tế và những họa tiết chạm khắc độc đáo, ngôi đình như một bảo tàng nghệ thuật của thế kỷ XVI, mang trong mình gần 500 năm lưu giữ dấu ấn lịch sử. Các triều vua phong tặng vị thần này danh hiệu Thượng đẳng tối linh thần, ghi nhận công lao to lớn của Ngài đối với sự nghiệp bảo vệ và phát triển đất nước. Ngôi đình đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích Quốc gia đặc biệt theo Quyết định số 2383/QĐ – UBND ngày 29/03/2013.

Không gian đình: Giao hòa giữa thiên nhiên và tâm linh

Đình Tây Đằng, giữa lòng Ba Vì, không chỉ là niềm tự hào của những người con quê hương mà còn là chứng nhân sống động của lịch sử, một khúc hát mượt mà về những giá trị văn hóa đã chảy dài theo thời gian. Dưới triều đại Lê Trung Hưng, vào năm 1540, ngôi đình cổ kính này đã được dựng lên và từ đó, nó đã trở thành một phần không thể thiếu trong linh hồn của mảnh đất này. Với dáng hình chữ nhật đặc trưng, Đình Tây Đằng mang trong mình một vẻ đẹp vừa cổ điển, vừa thiêng liêng, lưu giữ những ký ức, những câu chuyện ngàn đời của dân tộc.

Khuôn viên đình rực rỡ ánh đèn, lung linh huyền ảo khi màn đêm buông xuống

Nằm uy nghiêm giữa không gian rộng lớn, đình Tây Đằng chia làm hai phần chính: Nghi Môn và Đại Bái, hai hạng mục này như hai cánh tay ôm trọn vẻ đẹp, sự tôn kính của ngôi đình. Được làm bằng gỗ mít – loại gỗ lâu bền, quen thuộc trong các công trình xưa, ngôi đình đã đứng vững trước bao mùa gió mưa, chứng kiến bao sự đổi thay của thời gian. Qua mỗi lần trùng tu, ngôi đình càng thêm vững chãi, với sự bổ sung của gỗ lim – một loại gỗ bền bỉ và kiên cường. Việc sử dụng gỗ lim không chỉ là một bước cải tạo, mà còn như một lời khẳng định, rằng Đình Tây Đằng sẽ mãi trường tồn với thời gian, như tình yêu thương và sự tôn kính mà người dân luôn gìn giữ dành cho tổ tiên mình.

Khi bước qua cổng chính, một hồ nước lớn như một tấm gương lớn phản chiếu hình ảnh uy nghi của ngôi đình. Hồ nước ấy không chỉ mang vẻ đẹp tự nhiên mà còn chứa đựng một thông điệp sâu sắc: sự giao hòa giữa trời đất, giữa linh thiêng và đời sống. Tiến vào, Nghi Môn hiện ra, như một cánh cửa mở ra một không gian thiêng liêng, chào đón những ai tìm đến đây với lòng thành kính, biểu tượng của sự kết nối giữa cõi đời thường và cõi vĩnh hằng.

Hai bên Nghi Môn là Tả Vu và Hữu Vu, những không gian tĩnh lặng, nơi các bậc quan viên và trí thức nghỉ ngơi trong những dịp lễ hội, thể hiện sự trang nghiêm của một công trình tâm linh. Chính sự yên bình ấy như mời gọi tâm hồn người ghé thăm tĩnh lặng, để cảm nhận thời gian như chậm lại, xóa đi sự vội vã của thế gian. Đình Tây Đằng, giữa khung cảnh rộng lớn của núi rừng, tựa lưng vào núi Tản Viên – ngọn núi thiêng trong tín ngưỡng dân gian, được cho là sẽ mang lại sự an lành và bảo vệ cả về vật chất lẫn tinh thần cho người dân nơi đây. Vị trí của ngôi đình như một minh chứng cho sự hòa hợp tuyệt vời giữa thiên nhiên và con người, nơi mà mỗi viên gạch, mỗi cột đình đều mang trong mình sức mạnh của sự kết nối vĩnh hằng với đất trời.

Đi sâu vào trong, bạn sẽ không thể không ngạc nhiên trước hệ thống 48 cột gỗ đồ sộ, như những người lính đứng vững trong suốt bao nhiêu thế kỷ. Mỗi cột đều được sắp đặt một cách tài tình, hài hòa, không chỉ để chống đỡ mà còn để mở ra một không gian thoáng đãng, đón nhận ánh sáng thiên nhiên vào bên trong ngôi đình cổ kính. Mái đình, được lợp bằng ngói âm dương uốn cong hình đao, như một nụ cười dịu dàng nhưng đầy quyền lực, tạo nên vẻ đẹp thanh thoát mà mạnh mẽ, như chính khí chất của người dân Xứ Đoài.

Kiến trúc điêu khắc trong đình gồm 1.300 chi tiết chạm khắc, mỗi chi tiết là một câu chuyện, một tác phẩm nghệ thuật tinh xảo, độc đáo

Nhưng điểm làm nên linh hồn của Đình Tây Đằng chính là những chi tiết chạm khắc gỗ tuyệt mỹ. Hơn 1.300 chi tiết chạm khắc, mỗi chi tiết là một câu chuyện, một tác phẩm nghệ thuật tinh xảo, độc đáo. Những con rồng uy mãnh, những con phượng rực rỡ, những hình ảnh sinh hoạt đời thường như đốn củi, đuổi hổ, làm xiếc, tất cả đều được tái hiện sống động trên từng mảnh gỗ. Mỗi đường nét chạm khắc như chứa đựng những khát vọng, những tâm tư của người xưa, thể hiện sự tài hoa, tinh tế của những nghệ nhân và cũng là sự thăng hoa của lòng yêu nước, yêu quê hương đất nước.

Trong khuôn viên ngôi đình, giếng cổ hiện hữu như một phần không thể tách rời. Nước giếng từ đá ong, mát lành, thấm đẫm trong từng giọt nước là dòng chảy bất tận của sự sống, của tâm linh, như nguồn mạch nuôi dưỡng cả dân làng qua bao đời. Đó là nơi để mỗi người dân có thể tìm về, lắng nghe tiếng vọng của quá khứ, của những buổi sáng bình minh trong lành, và cả những đêm trăng tĩnh mịch dưới mái đình.

Đình Tây Đằng không chỉ là một công trình kiến trúc, mà là một biểu tượng sống động của tình yêu quê hương, của những giá trị văn hóa không bao giờ phai mờ. Dẫu có bao nhiêu năm tháng trôi qua, nhưng mỗi viên gạch, mỗi cột đình, mỗi chi tiết chạm khắc vẫn sẽ là minh chứng cho sự kiên cường, bền bỉ, trường tồn của người dân Xứ Đoài, và là nơi để thế hệ hôm nay tìm về, lưu giữ những giá trị thiêng liêng của quá khứ.

Lễ hội đình Tây Đằng: Vang vọng bản sắc Xứ Đoài trong mùa Xuân

Mỗi khi mùa xuân đến, không khí lễ hội lại rộn ràng khắp đất trời Xứ Đoài, đặc biệt là tại Đình Tây Đằng, nơi diễn ra một trong những lễ hội truyền thống lâu đời, mang đậm dấu ấn văn hóa của người dân nơi đây. Năm 2025, Chính hội, được tổ chức từ ngày 07/02 đến ngày 11/02/2025 (tức từ ngày 10 đến ngày 14 tháng Giêng âm lịch). Lễ hội được tổ chức là dịp để con cháu tưởng nhớ công ơn các bậc tiền nhân và cầu mong sự bình an, may mắn cho năm mới. Lễ hội được bắt đầu với những nghi thức trang nghiêm như rước kiệu Thánh Tản Viên – vị thần linh thiêng, cùng với hai tướng Cao Sơn và Quý Minh, qua các con đường làng, mời gọi sự hiện diện của các vị thần, nhằm bảo vệ và mang lại phúc lộc cho dân làng.

Đình Tây Đằng được người dân trong thị trấn gọi là đình Cả, trong các ngày lễ hội 14 thôn đều thực hiện Nghi thức rước kiệu về đình

Bên cạnh các nghi lễ trang trọng, phần hội của lễ hội Đình Tây Đằng cũng vô cùng sôi động, mang đậm bản sắc văn hóa dân gian. Các trò chơi như: chọi gà, kéo co, quan họ, chèo… thu hút đông đảo người dân tham gia, tạo nên một không gian vui tươi, đậm đà tình làng nghĩa xóm. Những âm thanh rộn ràng của tiếng trống, tiếng cười, tiếng hát như gợi lên một không khí phấn khởi, đoàn kết, làm cho mọi người quên đi những lo toan thường nhật và hòa mình vào không gian thiêng liêng của lễ hội.

Một số trò chơi dân gian được tổ chức trong những ngày lễ hội đình Tây Đằng

Lễ hội Đình Tây Đằng không chỉ đơn thuần là một sự kiện tâm linh, mà còn là dịp để người dân nơi đây thể hiện tình yêu quê hương, truyền thống văn hóa và niềm tự hào về bản sắc của Xứ Đoài. Từng nghi lễ, từng trò chơi dân gian, từng chi tiết trong không gian đình làng đều gắn liền với những giá trị văn hóa đặc sắc, tạo nên một bức tranh sinh động về đời sống tinh thần của người dân nơi đây qua bao thế hệ.

Đình Tây Đằng không chỉ là một công trình kiến trúc mang đậm tính nghệ thuật mà còn là biểu tượng thiêng liêng, là linh hồn của Xứ Đoài. Từng đường nét, chi tiết trong cấu trúc của ngôi đình không chỉ phản ánh tài năng của các nghệ nhân xưa mà còn chứa đựng những giá trị lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng sâu sắc. Chính vì thế, Đình Tây Đằng đã trở thành một điểm đến không thể bỏ qua, không chỉ đối với người dân địa phương mà còn thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước, những người muốn tìm hiểu về văn hóa lâu đời của vùng đất này. Ngôi đình không đơn thuần chỉ là một chỗ dựa về mặt tâm linh, mà còn là sợi dây kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa những truyền thống cha ông và khát vọng xây dựng tương lai. Mỗi lần về thăm, mỗi người con Xứ Đoài lại có dịp tự hào nhìn về cội nguồn, ôn lại những giá trị tinh thần mà tổ tiên đã gìn giữ, qua đó khẳng định một niềm tin vững vàng vào sự trường tồn của văn hóa và những giá trị bất diệt mà Đình Tây Đằng đại diện.

Diệu Thu

Admin Ba Vì